„Ratowaliśmy martwych”. 25 lat temu powódź odkryła grozę na cmentarzu

„Ludzie zaczęli zastanawiać się, co stanie się z ich upamiętnieniem”

Cmentarz komunalny przy ulicy Rudzkiej znajduje się na wzgórzach. Powierzchnią ponad 11 ha administruje Zarząd Zieleni Miejskiej, który po dziś dzień dba o mogiłę i jej otoczenie.

Są na niej już tablice bez napisów. One upamiętniają tych, których nazwiska zostały przeniesione na inne rodzinne groby. Od ‘97 minęło już dwadzieścia pięć lat, sporo więc osób ma już na cmentarzu nowe, własne groby – wyjaśnia kierownik Działu Cmentarzy Komunalnych. – Takie osoby zdecydowały się przenieść to upamiętnienie na swoje własne nagrobki, a my to akceptujemy. Tylko płyty zostawiamy, na pamiątkę tego, co się wydarzyło.

Pustych tablic na mogile faktycznie nie brakuje – na niektórych z nich ślady po literkach są jeszcze dobrze widoczne. Dopiero kamieniarz musi zaślepić po nich otwory.

Pokłosiem tragedii z 1997 roku jest również utworzony na cmentarzu w pięć lat później Krąg Pamięci. Po wydarzeniach z lipca ludzie zaczęli zastanawiać się nad tym, co stanie się z ich grobem i ciałem po śmierci.

Jest to na dzień dzisiejszy bardzo wygodny i coraz popularniejszy, sposób pochówku, choć nie umożliwia on rozsypywania prochów, o które często pytają mieszkańcy. Od początku prowadzimy Krąg Pamięci jako miejsce, gdzie prochy przysypuje się kamykami – opisuje Barbara Leipelt. – Wszystko po uzgodnieniu z Sanepidem, Kościołem i Wodociągami.

Najczęściej na ten sposób pochówku decydują się osoby samotne – kawalerzy, panny, osoby rozwiedzione. Zdarzają się również małżeństwa, które wiedzą, że nikt ich grobem nie będzie się opiekował. Dla upamiętnienia można po pochowaniu prochów umieścić przy Kręgu Pamięci tablicę z nazwiskiem, ale nie każdy się na to decyduje.

„Ratowaliśmy martwych”

W 1998 roku Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport, w którym winą za katastrofalne skutki powodzi obarczono nie tylko naturę – to rząd nie opracował i nie przyjął koncepcji ochrony przeciwpowodziowej, a komitety przeciwpowodziowe wszystkich szczebli nie były przygotowane do działań.

Jak można przeczytać w raporcie NIKu – nikt nie wysyłał ostrzeżeń przeciwpowodziowych do Wojewódzkiego Komitetu Przeciwpowodziowego na Śląsku, a jedynym komunikatem, jaki dotarł do WKP w Katowicach, był alert Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej o „spodziewanych opadach w dorzeczu górnej Odry i Nysy Kłodzkiej”. Na terenie ówczesnego województwa katowickiego żaden komitet przeciwpowodziowy nie ogłosił alarmu.

Dopiero na kanwie tych wydarzeń zaczęły powstawać rozmaite instytucje, plany. Przedtem mieliśmy tylko standardowe źródła informacji. Prognozy pogoda: lało. W lipcu 1997 roku zajmowaliśmy się ratowaniem ludzi – ofiar powodzi, i nikt nie myślał o cmentarzu – mówi Józef Makosz. – Później ratowaliśmy martwych.

W raporcie NIK widnieje: „Według danych IMiGW opady, które były bezpośrednią przyczyną powodzi, rozpoczęły się 5 lipca 1997 roku i trwały nieprzerwanie około trzech dób. Powódź z 1997 roku zalała 2592 miejscowości – 1362 całkowicie, 1230 częściowo. Zginęły 54 osoby. Utonęło około 1900 sztuk bydła, 5900 sztuk trzody chlewnej, 260 owiec, milion kur. I wiele, wiele innych zwierząt. Pod wodą znalazło się łącznie 665 tys. ha gruntów."